Özet


In Muhyi-i Gülşeni’s “Menakib-i Ibrahim-i Gülşeni” Impressions of Qarabagh

Kökeni İran’a dayanan Muhyî-i Gülşenî, yazdığı menâkıbda Halvetî tarikatının Gülşenî kolunun kurucusu İbrahim-i Gülşenî hakkında bilgiler verir. Menkıbede İbrahim-i Gülşenî’nin hayatından, aldığı eğitimden, yaptığı görevlerden, gezdiği yerlerden, ilmi faaliyetlerinden bahsedilmektedir. Gülşenîlik tarikatına bağlı olduğu için “Muhyî-i Gülşenî” olarak bilinen ve Edirne’de ilmiyle dikkat çeken yazarın dedesi de İbrahim-i Gülşenî’nin mürididir. Muhyî-i Gülşenî’nin dedesi, Şiraz valisinin halka zulmetmesi yüzünden Kazvin’e gitmiş ve burada Kızılbaşlar tarafından katledilmiş, akabinde babası da Edirne’ye gelip yerleşmiştir. İyi bir eğitim alan Muhyî-i Gülşenî “Menâkıb-ı İbrâhim-i Gülşenî” eserini manzum mensur karışık bir şekilde yazmıştır. Eserde İbrâhim-i Gülşenî’nin iyi bir eğitim almak için Tebriz’e gittiği kaydedilmiştir. Karakoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’ın kardeşi üzerinde büyük bir tesiri olan ve Karabağ’da irşat faaliyetleri yapan Dede Ömer Rûşenî’nin Tebriz’e getirilmesi için ikna edilmesi vazifesi İbrâhim-i Gülşenî’ye verilmiştir. Eserde, Karabağ’a giden İbrahim-i Gülşenî’nin gözünden Karabağ ve çevresi hakkında bilgiler verilmiştir. Karabağ’ın çok kuvvetli bir tasavvuf kültürüne sahip olmasında Dede Ömer Rûşenî’nin rolü büyüktür. Halk tarafından çok sevilen Rûşenî’nin vefatından sonra Karabağ’da Rûşenilik tarikatını devam ettiren güçlü bir tasavvuf ekolü oluşmuştur. İbrâhim-i Gülşenî, Dede Ömer Ruşenî ile ilk karşılaşmadan sonra ona bağlanır. Ruşenî, kışı Karabağ’da geçirdikten sonra Tebriz’e gelir. Dede Ömer Ruşenî ile mülakatın ardından Tebriz’e dönen İbrahim-i Gülşenî’de olağanüstü değişiklikler meydana gelir. Menkıbenin satır aralarında Karabağ’ın medreseleriyle önemli bir eğitim merkezi, devlet yöneticileri tarafından yazlık veya kışlak olarak kullanılan bir yer olduğu anlaşılmaktadır. Karabağ; atları, havası, suyu ve doğal güzellikleriyle bir çekim merkezi hâline gelmiş önemli bir bölge olarak anlatılmıştır. Menkıbede mezhep ve tarikat farklılıklarından kaynaklanan dini tartışmaların yapıldığı Karabağ, siyasi bir çekişmenin de zemini olmuştur. Zaman zaman Osmanlı ile yine Türk kökenli Karakoyunlu Devleti arasında çatışma sahası olan bölgenin stratejik özelliği de dikkat çekmektedir. Ancak menâkıbda Fatih ile Uzun Hasan arasındaki bu mücadeleden bahsedilmez.



Anahtar Kelimeler

Muhyî-i Gülşenî, Menâkıb-ı İbrâhim-i Gülşenî, İbrâhim-i Gülşenî, Dede Ömer Rûşenî, Karabağ.


Kaynakça

Gelecek Sayı

Aralık 2024 Sayısı

Dergimizin Aralık 2024'te yayımlanacak olan 19. Sayısı için makale kabulü devam etmektedir.

iletişim: 0505 4342666


  • Adres :Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Osmaniye/TÜRKİYE
    Telefon : 0505 4342666 Faks :
    Eposta : korkutataturkiyat@gmail.com