Bu makalede, Osmanlı Devleti’nde ve İran Kaçar Hanedanı’nda (1794-1925) kurulan misyoner okullarının faaliyetleri incelenecektir. On dokuzuncu yüzyılda açılan okulların hangi mezhebi temsil ettiği, okul ve öğrenci sayıları, işlenilen dersler analiz edilecektir. Bu çalışmayla Osmanlı ve İran devletlerine gelen misyonerlerin açtığı okulların amaçları karşılaştırılacaktır. On dokuzuncu yüzyılda misyonerler, ait oldukları ülkelerden gördükleri büyük destekler sayesinde dikkate değer başarılar göstermiştir. Bu dönemde, misyonerlik çalışmaları sistematik bir şekilde, Amerikalılar ve Avrupa ülkelerinin temsilcileri tarafından Osmanlı ve İran devletlerinde yürütülmüştür. Bahsedilen bölgelerde, misyonerlik faaliyetlerinin on dokuzuncu yüzyılın ortalarından itibaren aşırıya ulaştığı görülmektedir. Bu çalışma, Türkçe, Farsça ve İngilizce olarak üç dilli literatür ve kaynak taraması yapılarak oluşturulmuş, aynı zamanda Osmanlı ve İran arşiv kayıtları dikkate alınarak hazırlanmıştır. Bugüne kadar, İran ve Osmanlı devletlerinin misyoner okullarıyla alakalı müstakil çalışmalar vardır. Ancak bu iki devletin misyoner okullarının mukayese yapılarak karşılaştırmalı olarak incelenmesi sık rastladığımız bir konu değildir. Makalenin temel amacı, karşılaştırmalı tarih metodunu uygulayarak Osmanlı ve İran devletlerinde misyonerlik çalışmalarının paralel ilerleyip ilerlemediğinin analiz ve sentezini yapmaktır.

Osmanlı Devleti, İran, misyonerlik, eğitim, 19. yüzyıl.