Geleneksel Türk tiyatrosunun günümüzde unutulmaya yüz tutan dramatik nitelikli gösteri sanatlarından birisi “köy seyirlik oyunları”dır. İçerik bakımından hem Orta Asya hem Anadolu kültüründen izler taşıyan köy seyirlik oyunları, teşekkül ettiği toplumda birçok işlevi yerine getirir. Bu dramatik nitelikli oyunların içerdiği mizah ögeleri sayesinde kırsal yaşamdaki en önemli işlevi ise eğlence işlevidir. Türk halk mizahının belirgin örneklerini taşıyan köy seyirlik oyunlarından seçilen örnekler üzerinden söz konusu mizahı incelemeyi amaçlayan bu çalışmada mizah araştırmalarında sıklıkla kullanılan mizah kuramları ile tahlil yöntemi tercih edilmiştir. Çalışmada mizah kuramlarından Üstünlük Kuramı esas alınmış ve köy seyirlik oyunlarında yer alan mizahi unsurlar, bu kuram çerçevesinde metin analizi yöntemiyle tahlil edilmiştir. Üstünlük Kuramı; komik olanı, üstünün zayıf durumdakinin içinde bulunduğu zayıflıktan duyduğu hazza dayandırır. Bu kurama göre insan, kendisini karşısındakinden üstün hissettiği anlarda güler. Oldukça ilkel bir duyguya odaklanan bu kurama uygun olan mizahın köy seyirlik oyunlarında sıklıkla kullanıldığı görülmüş; bu çalışmada incelenen köy seyirlik oyunlarında belli tiplerin aşağılanması, bilgi sahibi olanın bu sayede sağladığı üstünlük, sefil ve kandırılan tipler, fiziksel veya mental eksiklikleri olan taklitler ve -özellikle gelin alma sırasında oynanan-çeşitli cezalı oyunların içeriğinde bir tarafı öteki oyunculardan ve/veya seyircilerden aşağı göstererek seyirciye kendisini üstün hissettirme yoluyla mizah üretildiği tespit edilmiştir. Özellikle fars güldürü ögelerinin yoğun olarak kullanıldığı tespit edilen köy seyirlik oyunlarında üstünlük duygusunun yarattığı hazzın izleyicileri güldürdüğü pek çok örneğe rastlanmasının bir tesadüf olmadığı, bunda oyunların beslendiği kaynağın ritüel kökenli olmasının ve toplumun ilkel dönemlerinden izler taşımasının etkileri olduğu tespit edilmiştir.

Mizah, köy seyirlik oyunları, geleneksel Türk tiyatrosu, üstünlük kuramı.