Özet


The Paleographic Study on the Ayasofya Copy of Atebetü’l-Hakâyık Written in Old Uyghur Script

Türkler, İslâmi çevreye dâhil oldukları Karahanlılar döneminde Arap alfabesinin yanı sıra eski yazı sistemi ile yani Uygur yazısı ile de eserler vermeye devam etmişlerdir. Bu dönem eserlerinden biri olan Atebetü’l-Hakâyık’ın Uygur harfli, Arap harfli ve hem Uygur hem de Arap harfli nüshaları bulunmaktadır. Bu makalemizde Atebetü’l-Hakâyık’ın üstte Uygur ve altta Arap harfleriyle 1480 yılında Şeyhzâde Abdürrezzâk Bahşı tarafından istinsah edilen Ayasofya nüshası Uygur harfli satırlar üzerinden incelenmiştir. İlk olarak Şeyhzâde Abdürrezzâk Bahşı’nın yazı üslubunun tespiti için Atebetü’l-Hakâyık’ın Ayasofya nüshası, bu nüshanın da içinde yer aldığı mecmuada bulunan Mahzenü’l-Esrâr, Fatih Sultan Mehmet’in Uygur harfli yarlığı (fermanı) ve Şeyhzâde Abdürrezzâk Bahşı’nın telif ürünü olan Kutadgu Bilig’deki tuyuğlar örnek sözcükler aracılığıyla karşılaştırılmıştır. Ardından Ayasofya nüshasında yer alan Uygur harflerinin başta, ortada ve sonda biçimleri tespit edilmiştir. Her farklı biçim için farklı bir kod verilmiş ve bu kodlu biçimlerin nüsha içinde karşıladıkları sesler ise parantez içinde gösterilmiştir. Nüshada, Uygur harflerinin ses değerlerini tam olarak yansıtabilmek için Uygur harflerinin altına ya da üstüne yazılmış olan Arap harfli ikili biçimler ile Arapça-Farsça sözcüklerin yazımında kullanılan Uygur harfleri de tespit edilmiştir. Uygur ve Uygur-Arap ikili harf biçimleri ile Arapça-Farsça sözcüklerin yazımında kullanılan Uygur harf biçimleri için metinden sözcük örnekleri verilmiştir. Ayrıca, Uygur harfli yazım ve ses özellikleri makalenin kapsamı dâhilinde yer yer Arap harfli satırlar ile de karşılaştırılmıştır.



Anahtar Kelimeler

Atebetü’l-Hakâyık, Şeyhzâde Abdürrezzâk Bahşı, Mahzenü’l-Esrâr, Fatih Sultan Mehmet’in yarlığı, Paleografik çalışma.


Kaynakça

Gelecek Sayı

Eylül 2025 Sayısı

Dergimizin Eylül 2025'te yayımlanacak olan 22. Sayısı için makale kabulü devam etmektedir.

iletişim: 0505 4342666


  • Adres :Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Osmaniye/TÜRKİYE
    Telefon : 0505 4342666 Faks :
    Eposta : korkutataturkiyat@gmail.com