Dildeki temel sözcük türleri olan isimler evrendeki varlık ve kavramları; fiiller ise varlık ve kav-ramlara ait devinimleri temsil ederler. Türkçenin kavram karşılama kabiliyeti bir hayli zengin-dir. Zira tarihî Türk lehçeleri göz önünde bulundurulduğunda her varlığı, niteliği, kavramı ve eylemi karşılamaya yönelik düşünce üretimi söz konusu olmuş ve bu doğrultuda zihnin ihtiyaç duyduğu tüm sözcükler dile kazandırılmıştır. Özellikle fiiller konusunda Türkçenin yetkinliği dikkat çekmektedir. Türkler, konar göçer yaşam gelenekleri gereği eylem odaklı bir millettir. Yaşadıkları çağın ve coğrafyanın gerektirdiği tüm fiilleri söze yansıtmışlardır. Zaman içerisinde bu fiillerin eklerle genişletilerek yeni anlamlar üretmesi, aynı fiil kök ya da gövdesinin çok an-lamlılık kazanması, farklı sözcük türleriyle birleşerek deyimleşmesi ve mecazlaşması dilin ey-lemlerle işinin bitmediğini göstermektedir. Fiilin anlamsal genişliği ömrünü de belirler. Kulla-nım alanı genişleyen her sözcükte olduğu gibi çok anlamlı hâle gelen fiiller de dilde yaşamaya devam eder. Ancak bazı fiillerin karşıladığı anlam alanı daha sınırlıdır. Bu da onların dilde tu-tunmasını güçleştirir. Yet-/ yed- fiili de anlam alanı dar olan fiillerden biridir. İlk kez 8.yy.da Orhun Yazıtları’nda geçen sözcük tüm tarihî Türk lehçelerinde kullanılmış ve günümüz Tür-kiye Türkçesinde de t>d değişimine uğramış şekliyle sınırlı bir kullanımda da olsa (ağızlarda ve atasözlerinde) tespit edilmiştir. Bir sözcüğün kullanımdan kalkması artık ona ihtiyaç duyul-madığını gösterir. Dili konuşan insanların yaşam tarzındaki değişiklikler sözcüklerin kalıcılı-ğını belirler. At yet-/yed- “atı çekerek götürmek, ilerletmek” bağlamında tarih sahnesine çıkan fiilin zamanla “yanında, beraberinde götürmek, yol göstermek, sevk etmek, hâkim olmak” an-lamları kazanarak kullanımdan düşmemesi hatta zamanla nefis yedmek örneğindeki gibi mecaz-laşması dikkat çekicidir. Çalışmada yet-/ yed- fiilinin tarihî lehçelerdeki kullanımları tespit edi-lerek yaygınlığı belirlenmeye çalışılacaktır.
Orhun Türkçesi, yet-/yed- fiili, tarihî Türk lehçeleri.