Medeniyetlerin yaşadığı kırılmalar pek çok gelenek ve fikrin yeniden sorgulanmasına sebep olur. Türk nazım dilinde asırlarca kullanılan ve kendine has estetik bir zevki bünyesinde barındıran aruz vezni de farklı edebiyat ve fikir akımlarının etkisiyle ciddi eleştirilere hedef olmuştur. Bu bağlamda aruzun Anadolu sahası Türk şiir dilindeki en meşhur ve öncü örneklerinden Vesîletü’n-necât’ın üçüncü beyti Osmanlı düşünce ve siyaset tarihinin önemli ismi Ahmed Cevdet Paşa tarafından tenkit edilmiştir. Vezin gereği yapılan kısa ve uzun okuyuşların Türkçenin lehçesini bozduğunu belirten Cevdet Paşa parmak hesabı da denilen hece vezninden yana olduğunu açıkça ifade eder. Bu görüşleri milli edebiyat ve milli vezin tartışmalarında aruz karşıtlarının elinde bir silah olarak kullanılmıştır. Bu araştırmada öncelikle aruz vezninin hece yapısını dönüştüren temel mantığı ele alındıktan sonra Süleyman Çelebi’nin bahse konu olan tasarrufları incelenecektir. Bu hususta ahenge katkı sağlayan kimi uzun okuyuşların ana Türkçedeki asıl yapıyla olan bağlantısı ortaya koyulacaktır. Ardından Cevdet Paşa’nın belirttiği gibi Süleyman Çelebi’nin Türkçenin lehçesini bozup bozmadığı, bozduysa dilin hangi yapısına zarar verdiği üzerinde durulacaktır. Şiir dilinin halk diliyle olan yakınlık ve uzaklığı bağlamında konuyla ilgili yapılan tespitler sıralanacaktır. Bu sayede bugün hâlâ zihinlerde yer eden “Türkçenin yapısı ve aruz çatışması”na farklı bir açıdan cevap aranacaktır.

Süleyman Çelebi, Ahmed Cevdet Paşa, Türkçe, aruz, hece vezni.