Özet


Kitchen Expressions in Chagatai Dictionaries

Çağatay Türkçesi, XV. yüzyıldan, XX. yüzyılın başlarına kadar doğu Türklüğünün konuşma ve yazı dili olmuştur. Çağatay Türkçesi, özellikle XV. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Ali Şir Nevayı·¯’nin yazdığı eserlerle klasik bir edebiyat halini almış ve tüm Türk İslâm aleminde Çağataycaya olan ilgi artmıştır. Bu da Çağatayca sözlüklerin yazılmasına öncülük etmiştir. Bununla birlikte Babur’un ana vatanından uzakta bugünkü Hindistan, Pakistan, Bangladeş, Afganistan ve İran’a kadar olan bölgede Babur İmparatorluğunu kurması, Baburlu hanedanlığının, saray bürokrasinin ve askerî görevlilerin ana dillerinden uzakta yaşamalarına sebep olmuştur. Bunun sonucunda da Hindistan ve çevresinde Türkçeyi öğretmek amacıyla pek çok sözlük ve gramer yazılmıştır. Bu çalışmada Çağatayca sözlüklerdeki mutfak tabirleri tespit edilmiştir. Çalışmada, kaynak olarak Mu?addimetü’l-Edeb, Mu?akemetü’l-Lugateyn, El-Lugatu ?n-Neva?iyye ve ?l-İstişhadatu ?l-Cagata?iyye, Nisab-ı Türkı·¯, Ne?r-?Alı·¯’nin Çağatay Türkçesi Sözlüğü, Feragı·¯’nin Çağatay Türkçesi Sözlüğü, Bedayiü?l-Lugat, Fazlullah ?an Lugatı, Zeban-ı Türkı·¯ (Kelür-name), Nisab-ı ?utbiyye, ?ula?a-yi ?Abbası·¯, Fet?-?Alı·¯ ?acar Lugatı, Lugat-ı Çagatay ve Türkı·¯-yi Os?manı·¯ ve Üss-i Lisan-ı Türkı·¯ adlı Çağatayca sözlükler kullanılmıştır. İlk olarak Çağatayca sözlükler ile ilgili olarak genel bilgiler verilmiştir. Daha sonra tespit edilen mutfak tabirleri ile ilgili sözlük birimler “mutfak araç gereçleri”, “tahıllar”, “meyveler”, “sebze ve bitkiler”, “baharatlar”, “yağlar”, “yiyecek ve içecekler” olarak sınıflandırılmıştır.



Anahtar Kelimeler

Çağatay Türkçesi, Çağatayca, Çağatay Türkçesi sözlükleri, Çağatayca sözlükler.


Kaynakça

Gelecek Sayı

Eylül 2025 Sayısı

Dergimizin Eylül 2025'te yayımlanacak olan 22. Sayısı için makale kabulü devam etmektedir.

iletişim: 0505 4342666


  • Adres :Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Osmaniye/TÜRKİYE
    Telefon : 0505 4342666 Faks :
    Eposta : korkutataturkiyat@gmail.com