İlmihal, Müslümanların temel dinî bilgileri öğrenmelerine yardımcı olması amacıyla yazılan el kitabı şeklindeki eserlerin genel adıdır. Günlük hayatta kişinin ihtiyaç duyduğu dinî bilgileri toplayan ilmihaller genel olarak inanç, ibadet, muamelât, ahlâk ve siyer gibi konulara dair temel bilgileri içermektedir. Bu eserler hacimlerine göre tam, muhtasar ve cep ilmihalleri şeklinde tasnif edilmişlerdir. Genel olarak ilmihaller geniş halk kitlelerine hitap edecek şekilde kaleme alınmıştır. Ancak bazı durumlarda bir zümreye veya belli kişilere yönelik olarak yazıldığı da görülmektedir. Belli bir zümreye veya bir meslek erbabına yönelik yazılan ilmihallerden biri askerî ilmihallerdir. Osmanlı döneminde ortaya çıkan askerî ilmihaller belli bir meslek erbabına yönelik yazılmış özel bir ilmihal türü olarak kabul edilebilir. Bu türün ortaya çıkmasındaki en önemli etken Osmanlı Devleti’nin ilk ve orta dönemlerinde ordu mensuplarıyla din adamları arasında sıkı bir ilişkinin sonradan zayıflamasıdır. Şöyle ki Osmanlı’nın erken dönemlerinde -özellikle düzenli ordu şeklindeki- askerlerin gerek ilmî düzeyde gerekse dindarlık düzeyinde belli bir bilgi seviyesine sahip oldukları bilinmektedir. Osmanlı Devleti’nin orduda yaptığı değişiklikler devletin son yıllarında bu iki zümre arasındaki münasebetin zamanla zayıflamasına neden olmuştur. Zamanla kopma noktasına gelen söz konusu ilişkilerin tekrar kurulması, özellikle de askerlerin ibadetlerini yerine getirmeleri, savaşta morallerinin yüksek tutulması ve onlara mânevi destek sağlanması amacıyla askerî ilmihal yazma fikri ortaya çıkmıştır. Osmanlı döneminde bu amaçlarla münferit olarak yazılmaya başlanan bu ilmihaller, Cumhuriyet döneminde bizzat devlet tarafından yazılması talep edilmiştir. Bunun yanı sıra askerlere din dersleri verilmiş ve bu çerçevede çeşitli yarışmalar düzenlenmiştir. Bu çalışmada, Osmanlıca ve Türkçe kaleme alınmış askerî ilmihaller tespit edilmiştir. Tespit edilen ilmihaller hakkında tanıtıcı ve tasvir edici bilgiler verilmiş, fıkıh literatürü açısından önemi belirtilerek değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu çalışma ile askerî ilmihaller hakkında toplu bir bilgi sunulmuş ve yakın döneme kadar uzun bir müddet boyunca bu türe dair bir ilmihalin yazılmadığı tespit edilmiştir.

İslam hukuku, ilmihal, askerî ilmihaller, Osmanlı, Cumhuriyet.