Türklerin öteden beri bozkırda yaşadıkları ve hayvancılığa dayalı üretim şekilleri geliştirdikleri bilinmektedir. Daha sonraki dönemlerde Türkler yerleşik hayata geçerek şehirleşmeye yönelseler de hayvancılık onların hayatında çok önemli bir yer tutmaya devam etmiştir. Özellikle at yetiştiriciliği, yerleşik yaşamın önemli bir unsuru olarak da devamlılığını korumuştur. At yetiştiriciliği daha önceki Türk topluluklarında olduğu gibi Koço Uygurlarında da öne çıkmaktadır. Uygurların iktisadi faaliyetlerinde, ulaşım işlerinde ve günlük yaşamında atın oldukça önemli bir yeri vardır. Öyle ki at, ilk olarak Uygurlarda devlet hazinesinin en önemli gelir kaynaklarından birini oluşturmuş ve mal-mülk cinsinden ödenen vergiler arasında vergi tahsili ve ödeme aracı olarak kullanılmıştır. Bireylerin kendi arasında ya da bireylerle devlet arasında düzenlenen sözleşme belgelerinde de atlar cezai ödeme aracı olarak kabul görmüştür. Makalemizde Uygur sivil belgelerinden hareketle özellikle Koço Uygurlarında atlar, at yetiştiriciliği ve atlarla birlikte ortaya çıkan kültürel doku ele alınacak; bu kültürel doku içinde atların ticaret, ulaşım, haberleşme ve hukukî işlemlerde kullanılması üzerinde durulacaktır.

Uygur Sivil Belgeleri, Koço Uygur Devleti, Eski Uygurlar, at yetiştiriciliği, sözleşme belgeleri.

It is known that Turks have lived in the steppe for a long time and developed production methods based on animal husbandry. In the later periods, although the Turks settled down and turned to urbanization, animal husbandry continued to occupy a very significant place in their lives. Especially horse breeding has maintained its continuity as an important element of sedentary life. Horse breeding is prominent in Koço Uyghurs as in previous Turkish states. The horse takes very important places in the economic activities, transportation and daily life of the Uighurs. Horse trade is the most vital income source of the state treasury. Besides horses were also used as a tax and payment tool among the taxes which is paid in terms of property. In addition, horses have also been accepted as a means of penal payment in the contract documents which organize relationship between individuals or between individuals and the state. In our article, horses, horse breeding and the cultural texture that emerged with horses in Koço Uyghurs will be discussed based on Uyghur civil documents; in this cultural texture, the use of horses in trade, transportation, communication and legal transactions will be emphasized.

Uyghur Civilian Documents, Koço Uyghur Kingdom, Old Uyghurs, horse husbandry, contracts.