Among literary texts, mesnevi are important works that serve as a source for those who steal history and reinforce interdisciplinary information exchange. As a result of detailed studies on masnavis, it is possible to access a wide variety of cultural, economic, social and social information sources. Especially after the Mongol invasion, there are masnavis written during the settlement of Turkmens in Anatolia, their homeland, the reflection of Turkish identity from past to present, the protection of spiritual values, the formation of unity and solidarity. The most well-known of these works is Mevlânâ Celaleddin -i Rumi’s work called Mesnevi-i Ma’nevi. While there is no clear information about when the Persian work, which consists of approximately 25,700 couplets and six volumes, was written, as a result of the evaluations, it is determined that it corresponds to the last ten to fifteen years of Mevlânâ ’s life. Therefore, Mevlânâ Celaleddin -i Rumi, one of the source works of the Turkish thought world, placed Islam and Sufism at the center in his work and tried to understand and explain the problems, culture, daily life, social environment, history and Turkmen life of the Anatolian people. It is seen that he narrates the events experienced in his period, based on his problems. In this study, evaluations will be made on the information obtained about Turkmen and Turkish culture by examining the stories in Mevlânâ Celaleddin -i Rumi’s work called Mesnevi-i Ma’nevi, which he wrote by exemplifying the life, tolerance, pain and character of the Turkmens and their daily lives. Thus, literary texts can shed light on Turkish history, and identity and historical process can be analyzed through the daily events and narratives of the period.

Mesnevi, Mevlânâ, Turkmens, Turks, Anatolian.

Edebi metinler içerisinde Mesneviler, tarih çalışmalarına kaynaklık eden, disiplinler arası bilgi alışverişini pekiştiren önemli eserlerdir. Mesneviler üzerinde yapılacak ayrıntılı incelemeler sonucunda kültürel, iktisadi, sosyal ve toplumsal çok çeşitli bilgi kaynağına ulaşmak mümkündür. Özellikle Moğol istilası sonrası Anadolu’ya Türkmenlerin yerleşmesi, yurt edinilmesi, geçmişten bugüne Türk kimliğinin yansıtılması, manevi değerlerin korunması birlik ve beraberliğin oluşması sırasında yazılan mesneviler mevcuttur. Bu eserler arasında en bilineni Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî’nin Mesnevî-i Ma’nevî adlı eseridir. Yaklaşık 25.700 beyit ve altı ciltten oluşan Farsça eserin ne zaman yazıldığı ile ilgili net bir bilgiye rastlanılamazken yapılan değerlendirmeler sonucunda Mevlânâ’nın ömrünün son on, on beş yıllık sürecine denk geldiği tespit edilmektedir. Dolayısıyla Türk düşünce dünyasının kaynak eserlerinden biri olan Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî’nin söz konusu eseri içerisinde İslamiyet’i ve tasavvufu merkeze yerleştirerek, Anadolu insanın sorunlarını, kültürünü, günlük yaşantısını, sosyal çevreyi, tarihini, Türkmen hayatını anlama ve anlatma çabası üzerinden Anadolu insanının problemlerinden hareket ederek, kendi döneminde yaşanılan olayları aktardığı görülmektedir. Bu çalışmada Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî’nin Türkmenlerin yaşantısından, hoşgörüsünden, acısından, karakterinden onların günlük yaşantısını örnek göstererek kaleme aldığı Mesnevî-i Ma’nevî adlı eseri içerisinde yer alan hikâyeler incelenerek, Türkmen ve Türk kültürüne dair ulaşılan bilgiler üzerinde değerlendirmeler yapılacaktır. Böylece edebi metinlerin Türk tarihine ışık tutabileceğini gösterirken, dönemin günlük olayları ve anlatımları üzerinden kimlik ve tarihsel süreç çözümlenmesi yapılacaktır.

Mesnevi, Mevlânâ, Türkmen, Türk, Anadolu.