In this article, the activities of the missionary schools established in the Ottoman Empire and the Iranian Qajar Dynasty (1794-1925) will be examined. Which sect the schools opened in the nineteenth century represented, the number of schools and students, and the courses taught will be analyzed. In this study, the aims of the schools opened by missionaries coming to the Ottoman and Iranian states will be compared. In the nineteenth century, missionaries achieved remarkable success thanks to the great support they received from the countries to which they belonged. During this period, missionary work was systematically carried out in the Ottoman and Iranian states by Americans and representatives of European countries. It is seen that missionary activities in the mentioned regions have reached extreme levels since the mid-nineteenth century. This study was created by scanning trilingual literature and sources in Turkish, Persian and English, and was also prepared by taking into account Ottoman and Iranian archive records. To date, there are independent studies on the missionary schools of Iran and the Ottoman states. However, comparative examination of the missionary schools of these two states is not a subject we often encounter. The main purpose of the article is to analyze and synthesize whether missionary work in the Ottoman and Iranian states progressed in parallel by applying the comparative history method.

Ottoman Empire, Iran, missionary, education, 19th century.

Bu makalede, Osmanlı Devleti’nde ve İran Kaçar Hanedanı’nda (1794-1925) kurulan misyoner okullarının faaliyetleri incelenecektir. On dokuzuncu yüzyılda açılan okulların hangi mezhebi temsil ettiği, okul ve öğrenci sayıları, işlenilen dersler analiz edilecektir. Bu çalışmayla Osmanlı ve İran devletlerine gelen misyonerlerin açtığı okulların amaçları karşılaştırılacaktır. On dokuzuncu yüzyılda misyonerler, ait oldukları ülkelerden gördükleri büyük destekler sayesinde dikkate değer başarılar göstermiştir. Bu dönemde, misyonerlik çalışmaları sistematik bir şekilde, Amerikalılar ve Avrupa ülkelerinin temsilcileri tarafından Osmanlı ve İran devletlerinde yürütülmüştür. Bahsedilen bölgelerde, misyonerlik faaliyetlerinin on dokuzuncu yüzyılın ortalarından itibaren aşırıya ulaştığı görülmektedir. Bu çalışma, Türkçe, Farsça ve İngilizce olarak üç dilli literatür ve kaynak taraması yapılarak oluşturulmuş, aynı zamanda Osmanlı ve İran arşiv kayıtları dikkate alınarak hazırlanmıştır. Bugüne kadar, İran ve Osmanlı devletlerinin misyoner okullarıyla alakalı müstakil çalışmalar vardır. Ancak bu iki devletin misyoner okullarının mukayese yapılarak karşılaştırmalı olarak incelenmesi sık rastladığımız bir konu değildir. Makalenin temel amacı, karşılaştırmalı tarih metodunu uygulayarak Osmanlı ve İran devletlerinde misyonerlik çalışmalarının paralel ilerleyip ilerlemediğinin analiz ve sentezini yapmaktır.

Osmanlı Devleti, İran, misyonerlik, eğitim, 19. yüzyıl.