Ağız çalışmaları; dilin sesbilgisi, biçimbilgisi ve sözdizimi gibi yönlerini inceleyerek dil özelliklerini ortaya koyar ve söz varlığına dair zengin bilgiler sunar. Türkiye Türkçesi ağız araştırmaları da zaman içinde bu zengin sahanın farkına varan araştırmacıların münferit çabaları ve oluşturulan bilimsel bilinçle oldukça önemli bir gelişim süreci geçirmiştir. Bu çalışma söz konusu gelişim sürecinin ana hatlarını ortaya koyarak araştırma sahasına önemli katkılar sağlayan Türkologları ile onların önemini kaybetmeyen eserlerini ifade edip yeni çalışmacılara bilinç kazandırmayı amaçlamaktadır. Türkiye Türkçesi ağız çalışmalarının tarihi 19. yüzyılda başlamaktadır. İki dönem halinde incelenen çalışmaların birinici dönemini Osmanlı Türkçesi üzerine yapılan çalışmalarda görülen ağız araştırması nitelikli veriler ile yabancı araştırmacıların doğrudan dialektoloji üzerine kaleme aldıkları eserler, ikinci dönemi ise 1940’tan itibaren yerli Türkologlar tarafından ortaya konulan ve zaman içinde hem nitelik hem de nicelik bakımından geliştikleri görünen ağız araştırması çalışmaları oluşturmaktadır. Türkiye Türkologları tarafından ortaya konulan az sayıdaki bilimsel çalışmanın açtığı yolda kesintilerle ilerleyen ağız araştırmaları Türk Dil Kurumu’nun yayın ve basım yönündeki çabaları ve 1970’lerden sonra lisansüstü çalışmaların ağızlara yoğunlaşması neticesinde ve önemli ilerlemeler kaydetmiştir.

Türkoloji, ağız araştırmaları, Anadolu ağızları, Türkiye Türkçesi

Dialect studies examine the phonetic, morphological, and syntactic aspects of language, revealing linguistic features and providing rich information about vocabulary. Over time, Turkish dialect research has undergone significant development through the efforts of researchers who recognized the richness of this field and established scientific awareness. The aim of this study is to outline the basic aspects of dialect studies and to highlight the contributions of leading Turkish Turkologists., and raise awareness among new researchers. The history of Turkish dialect studies dates back to the 19th century. The first period is characterized by studies on Ottoman Turkish and works by foreign researchers on dialectology. The second period, starting from 1940, includes studies by local Turkologists, which have developed in both quality and quantity over time. The efforts of the Turkish Language Association in publishing and the focus on dialects in postgraduate studies since the 1970s have led to significant advancements in dialect research.

Turkology, dialect studies, Anatolian dialects, Turkish of Turkey