19. yüzyıl Osmanlı Devleti ve İstanbul kentsel tarihi için bir dönüm noktası olmuştur. Bu yüzyılda Osmanlı Devletinde yaşanan batılılaşma hareketleri İstanbul'un kentsel mekanını da etkilemiştir. Kentsel mekanı etkileyen en önemli hareketlerden biri de Osmanlı Sanayisini büyütme hamleleridir. 18. Yüzyılda Avrupa’da başlayan Sanayi Devrimi ve sonrasında yaşananlar; küçük ölçekli üretim atölyelerin yerini modern sanayi tesisleri almıştır. Benzer değişimler başta İstanbul ve diğer Osmanlı kentlerinde de yaşanmıştır. Büyük ölçekli sanayi tesislerinin inşa edilmesi İstanbul kentinde de karşı konulmaz bir dönüşüme ve kentin çeperlerinin büyümesine neden olmuştur. Sanayi yapıları inşa edilirken ulaşım, hammadde ve geniş alanlar gibi faktörler göz önünde bulundurulmuştur. Bu faktörlere göre İstanbul'un bazı bölgeleri bilinçli olarak sanayi merkezi olarak seçilmiştir. Bu bölgelerden biri de İstanbul'un surları dışında kalan bugünkü Zeytinburnu ilçesi olmuştur. Zeytinburnu ilçesi 19. yüzyıl öncesinde surların hemen dışında yer alan küçük bir kasaba görünümündedir. Ancak 19. yüzyılda özellikle orduya üretim yapan sanayi tesislerinin açılmasıyla bir dönüşüm sürecine girmiştir. Bu çalışmanın amacı; 19. yüzyılda Zeytinburnu'nun kentsel tarihinde sanayi yapıları ile birlikte gerçekleşen dönüşümün incelenmesidir. Kentsel mekândaki bu dönüşümün izleri, Zeytinburnu'nun tarihsel süreci, 19. yüzyıl ve günümüzdeki durumu; arşiv belgeleri, eski ve yeni haritalar ve görsel malzemelerle karşılaştırılarak ortaya konulacaktır.

Osmanlı Sanayisi, sanayi yapıları, 19. Yüzyıl, Zeytinburnu

The 19th century was a turning point for the urban history of the Ottoman Empire and Istanbul. The westernization movements experienced in the Ottoman Empire in this century also affected the urban space of Istanbul. One of the most important movements affecting the urban space was the attempts to expand the Ottoman Industry. The Industrial Revolution that started in Europe in the 18th century and the events that followed; small-scale production workshops were replaced by modern industrial facilities. Similar changes were experienced primarily in Istanbul and other Ottoman cities. The construction of large-scale industrial facilities caused an irresistible transformation in the city of Istanbul and the growth of the city's peripheries. When industrial structures were built, factors such as transportation, raw materials and large areas were taken into consideration. According to these factors, some regions of Istanbul were deliberately chosen as industrial centers. One of these regions was today's Zeytinburnu district, which is outside the walls of Istanbul. Before the 19th century, the Zeytinburnu district had the appearance of a small town located just outside the walls. However, in the 19th century, it entered a transformation process with the opening of industrial facilities that produced especially for the army. The purpose of this study; It is an examination of the transformation that took place in the urban history of Zeytinburnu in the 19th century, together with industrial structures. The traces of this transformation in urban space, the historical process of Zeytinburnu, its 19th century and current situation will be revealed by comparing with archive documents, old and new maps and visual materials.

Ottoman Industry, industrial buildings, 19th Century, Zeytinburnu