Atebetü’l-Hakâyık, Edib Ahmed Yüknekî tarafından 12. yüzyılda yazıldığı düşünülen ve Karahanlı Türkçesi dönemi eserlerinden sayılan dinî ve ahlakî bir öğüt kitabıdır. Atebetü’l-Hakâyık’ın günümüzde bilinen beş nüshası bulunmaktadır. Bu nüshalar Semerkand nüshası, Ayasofya nüshası, Topkapı nüshası, Fuat Köprülü tarafından tanıtılan fakat daha sonra kaybolan Uzunköprü nüshası ve ilk kez 2019 yılında tüm yönleriyle tanıtılan Hollanda nüshasıdır. Bu nüshalar dışında Ankara’da bir mecmua içinde, Berlin’de Prusya İlimler Akademisinin Türkçe Uygur metinleri arasında Atebetü’l-Hakâyık’a ait dizeler vardır. Ali Şir Nevayi’nin Nesayimü’l-Ma?abbe min Şemayimi’l-Fütüvve adlı eserinde Atebetü’l-Hakâyık’a ait olduğu düşünülen dizeler de bulunmaktadır. Atebetü’l-Hakâyık’ın Ayasofya nüshasını ilim dünyasına 1906 yılında Necip Asım [Yazıksız] tanıtmıştır. 1918 yılında ise ilk cildi metin, tercüme ve açıklama; ikinci cildi faksimile olmak üzere bu nüshanın neşrini iki cilt halinde yayınlamıştır. 1925 yılında Semerkand ile Ayasofya nüshalarını karşılaştıran bir makale yazmıştır. Bu makalede iki nüshada kullanılan Uygur harflerini iki ayrı tabloyla göstermiştir. Bununla beraber verilen tablolarda kimi eksiklikler ve yanlışlıklar bulunmaktadır. Eserle ilgili en önemli kaynaklardan birisi Reşit Rahmeti Arat’ın 1951 yılında eldeki nüshaları karşılaştırarak yaptığı Atebetü’l-Hakayık yayınıdır. Bu makalemizde sırasıyla Semerkand nüshasında kullanılan eski Uygur harfleri ve bu harflerin metinden örnekleri, düzenli ve düzensiz olarak sözcükten ayrı yazılan yapılar, nüshada kullanılan düzeltme işaretleri, Semerkand nüshasının paleografik ve kimi ses özellikleri verilecektir.

Atebetü’l-Hakâyık, Semerkand nüshası, eski Uygur yazısı, paleografik özellikler.

Atebetü’l-Hakâyık is a religious and moral advice book by Edib Ahmed Yüknekî, which is thought to have been written in the 12th century and considered one of the works of the Karakhanid Turkish era. There are five known copies of Atebetü’l-Hakâyık, today. These copies are the Samarkand copy, the Ayasofya [Hagia Sophia] copy, the Topkapı copy, the Uzunköprü copy introduced by Fuat Köprülü but lost now, and the Hollanda [Netherland] copy introduced in all aspects for the first time in 2019. Apart from these copies, there are verses belonging to Atebetü’l-Hakâyık in a magazine in Ankara and among the Turkish Uyghur texts of the Prussian Academy of Sciences in Berlin. Also, there are verses thought to belong to Atebetü’l-Hakâyık in Ali Şir Nevayi’s Nesayimü’l-Ma?abbe min Şemayimi’l-Fütüvve. Necip Asım [Yazıksız] introduced the Ayasofya copy of Atebetü’l-Hakâyık to the world of science in 1906. He published this copy in two volumes in 1918. The first volume of this work consists of text, translation and notes, and the second volume consists of facsimile. In 1925, he wrote an article comparing the copies of Samarkand and Ayasofya. In this article, he showed the Uyghur letters used in two copies with two separate tables. However, there are some deficiencies and inaccuracies in the tables given. One of the most important sources about the Yükneki’s work is Reşit Rahmeti Arat’s Atebetü’l-Hakayık comparing the available copies. In our article, the old Uyghur letters used in the Samarkand copy and the examples of these letters from the text, the structures written regularly and irregularly apart from the word, the correction marks used in the copy, the paleographic and some phonetic features of the Samarkand copy will be given.

Atebetü’l-Hakâyık, Semerkand copy, old Uyghur script, paleographic features