Klasik Türk edebiyatında olağanüstü varlıkların ve demonik yaratıkların önemli bir yeri bulunmaktadır. Bu varlıklardan biri olan cadı etrafında, sevgilinin güzelliğini ve âşık üzerindeki etkisini ifade eden bir mazmun oluşturulmuştur. Cadı, Türk inanç sisteminde büyü ve kötülükle ilişkilendirilmekte; farklı isimlerle bahsi geçmektedir. Bu isimlerden biri de koncolos olup Anadolu, Kafkas, Rumeli ve Balkan coğrafyalarında varlığına inanılmaktadır. Korkutucu bir görünümünün olduğuna, kış aylarının en soğuk gecelerinde görülüp karşısına çıkan kişilere sorular sorduğuna ve istediği cevapları alamadığında onları öldürdüğüne kanaat getirilmektedir. Koncolos inanışına Güftî’nin Teşrifâtü’ş-Şu’arâ’sında, Nef’î’nin Sihâm-ı Kazâ’sında, Nev’î-zâde Atâyî’nin Sohbetü’l-ebkâr’ında, Sâbit’in Dere-nâme’sinde ve Zafer-nâme’sinde, Tırsî’nin Dîvân’ında yer verilmektedir. Bu beyitlerde koncolos, çirkin fiziksel görünüşüyle ve kış aylarında ortaya çıkmasıyla anılmaktadır. Ayrıca şairler, bu varlığa dair inanmalara başvurarak şiirlerinde kış mevsimi ve korku temaları oluşturmuşlardır. Kötücül bir yaratık olduğuna inanılan koncolos, bu beyitlere mizahî bir özellik katmaktadır. Çalışmada, şairlerin ilgili beyitleri incelenmekte; koncolos inanışının klasik Türk edebiyatı geleneği içerisindeki yerinin tespit edilmesi amaçlanmaktadır.

Türk inanç sistemi, klasik Türk edebiyatı, olağanüstü varlıklar, cadı, koncolos.

Extraordinary beings and demonic creatures have an important place in classical Turkish literature. One of these beings is the witch. A metaphor has been formed around the witch, expressing the beauty of the beloved one and its effect on the lover. Witch is associated with magic and evil in the Turkish belief system. Also witch has different names in Turkish culture. One of these name is “koncolos”. It is believed that there is a “koncolos” in the Anatolia, Caucasus, Rumelia and Balkan geographies. It is believed that “koncolos” is a scary-looking creature that appears on the coldest nights of the winter months, asks questions and kills people when they can't get the answers it want. “Koncolos” belief is included in these works: Güftî’s Teşrifâtü’ş-Şu’arâ, Nef’î’s Sihâm-ı Kazâ, Nev’î-zâde Atâyî’s Sohbetü’l-ebkâr’s, Sâbit’s Dere-nâme anda Zafer-nâme, Tırsî’s Dîvân. In these couplets, the “koncolos” is mentioned with its ugly physical appearance and its appearance in the winter months. In addition, poets have created winter season and fear themes in their poems by resorting to beliefs about this existence. The “koncolos”, believed to be an evil creature, adds a humorous feature to these couplets. In the study, the related couplets of the poets are examined and it is aimed to determine the place of the concolos belief in the tradition of classical Turkish literature.

Turkish belief system, classical Turkish literature, extraordinary beings, the witch, the koncolos.