Fazlullâh Han Lügâti ve Diğer Çağatay Sözlüklerinde Savaş Terimlerinin Karşılaştırılması
(Comparison of War Terms in Fazlullâh Khan Dictionary and Other Chagatai Dictionaries )

Yazar : Seyfullah ÖZTÜRK    
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2023
Sayı : 10
Sayfa : 764-775
Doi : 525
    


Özet

Tarih boyunca askerî başarıları ile dikkat çekmeyi başarmış olan Türk milleti, kuşkusuz ki bu başarıların ardındaki savaşma yeteneğinin sonuçlarını diline de yansıtmış olmalıdır. Bu nedenle savaş tarihindeki izler, savaş temel alanında yer alan sözcükler üzerinden Türk dili tarihi içinde de yer edinmişlerdir. Bu çalışma Türkçenin sözlükleri ile bilinen Çağatay Türkçesi dönemine odaklanmıştır. Çok sayıda sözlüğün yazıldığı bu dönemde genel olarak Türkçe-Farsça yazılan iki dilli sözlükler dikkat çekmektedir. Fazlullâh Han tarafından kaleme alınan sözlük de bu şekilde iki dillidir. Çalışma Fazlullâh Han Lügâti ile onunla aynı dönemde yazılmış altı sözlüğün harp terimleri açısından karşılaştırılmasını esas alır. Çalışmanın amacı Çağatay Türkçesi sözlüklerini kıyaslayarak harp terimlerinin dil içi görünümlerini değerlendirmektir. Öncelikle Fazlullâh Han Lügâtinde yer alan harp terimleri tespit edilmiş ardından diğer sözlüklerdeki durumları incelenmiştir. Tespit edilen sözcüklerin tüm sözlüklerde belirli ölçüde kullanıldığı saptanmıştır. Sözcüklerin terim anlam kazandığı ve bu anlamın devrin eserlerine yansıdığı ifade edilebilir. Çalışma sırasında tespit edilen askeri terimlerin birçoğu uzun yıllardır Türk harp dünyasında kullanılmaktadır.



Anahtar Kelimeler

Savaş Terimleri, Çağatay Türkçesi, Fazlullah Han Lügati.



Abstract

The Turkish nation, which has managed to attract attention with its military achievements throughout history, undoubtedly, have reflected the results of his fighting ability behind these achievements in his language as well. That is why the traces in the history of the war, along with the basic words on the battlefield, have also taken their place in the history of the Turkish language. This study is focused on the period of Chagatai Turkish, which is known for its dictionaries of Turkish. In this period when a large number of dictionaries are written, generally Turkish Persian bilingual dictionaries written in Turkish are seen. The study is based on the comparison the war terms of Fazlullâh Khan Dictionary and six dictionaries written in the same period. The aim of the study is to compare the Chagatai Turkish dictionaries and to evaluate the language views of war terms. Firstly the war terms in Fazlullâh Han Lügâti were determined then, their status in other dictionaries was examined. It has been determined that the words found are used to a certain extent in all dictionaries. It can be said that words acquire a term meaning and this meaning is reflected in the works of the era. Many of the military terms identified in the study have been used in the Turkish military world for many years.



Keywords

War Terms, Chagatai Turkish, Fazlullah Khan Dictionary.


Gelecek Sayı

Eylül 2025 Sayısı

Dergimizin Eylül 2025'te yayımlanacak olan 22. Sayısı için makale kabulü devam etmektedir.

iletişim: 0505 4342666


  • Adres :Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Osmaniye/TÜRKİYE
    Telefon : 0505 4342666 Faks :
    Eposta : korkutataturkiyat@gmail.com