XVIII. Yüzyıl Osmanlı Mutfağından Tırsî Dîvân’ına Yansıyanlar: Bir Gastronomik Çerçeve Denemesi
(Reflections from XVIII.th Century Ottoman Cuisine to Tırsî's Dîvân: An Effort on Gastronomic Framework )

Yazar : Gökçehan Aysel YILMAZ    
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2023
Sayı : 12
Sayfa : 239-248
Doi : 615
    


Özet

XVIII. yüzyıl şairlerinden Tırsî; alaycı, şakacı üslubuyla günlük hayata dair pek çok sıradan sayılabilecek konuyu işlediği “Hevâyî” tarzındaki gazelleriyle döneminde ün kazanmıştır. Dîvân’ı; o dönemin Edirne’sinin ve İstanbul’unun sosyal hayatına dair önemli bir kaynaktır. Tırsî’nin şiirlerinde bu şehirler; hava durumları, sosyo-ekonomik özellikleri, coğrafî yapısı, mesire yerleri, eğlenceleri, halkı, esnafı ile oldukça canlı bir şekilde ele alınmaktadır. Bu şiirlerde Edirne, İstanbul ve Trakya-Balkan coğrafyasının yeme-içme/ tüketme/ pişirme alışkanlıkları, tarımı yapılan ürünler ve ticarî değer taşıyan gıda maddeleriyle ilgili detaylı bilgiler bulunmaktadır. Çalışmada söz konusu şiirlerde, isimleri belirli şehirlerle/ azınlıklarla birlikte anılan “Mudurnu Cevizi”, “Darıca/ İzmit/ İstanbul Enginarı”, “Langa Hıyarı”, “Edirne Baklavası”, “Edirne Eski Saray Gaziler Helvası”, “Gelibolu Arpacık Soğanı/ Gelibolu Soğanı”, “Eğriboz Köfteri”, “Arnavut Şerbeti” ve “Dobruca Eti/ Dobruca Yağlı Kavurması” gibi yiyeceklerin ve içeceklerin geçtiği beyitlerin incelenerek; XVIII. yüzyıl Osmanlı mutfağının İstanbul’dan Trakya-Balkan şehirlerine kadar olan bölgesi içerisindeki gastronomik çerçevesinin oluşturulması ve dönemin mutfak kültürü hakkında bilgi sahibi olunması amaçlanmaktadır.



Anahtar Kelimeler

Osmanlı mutfak kültürü, XVIII. yüzyıl klasik Türk edebiyatı, İstanbul, Edirne, Tırsî.



Abstract

Tırsî, one of the XVIII.th century poets, has a sarcastic and humorous style. He deals with many ordinary issues of daily life in his poems. He gained fame during his lifetime with his gazelles in “Hevâyî” style. His Divan; it is an important source about the social life of Edirne and Istanbul of that period. These cities are handled very vividly and colourful in his poems. In these poems, the weather conditions, socio-economic characteristics, geographical structure, recreation areas, entertainments and tradesmen of Edirne and Istanbul are mentioned. In these poems, there is detailed information about the eating-drinking / consuming / cooking habits of Edirne, Istanbul and Thrace-Balkan geography. In addition, detailed information is given about the products cultivated in this region and the foodstuffs with commercial value. In the study, by examining the couplets in the poems in which the names of the food and drinks referred with a certain city and a minority group are mentioned (nut in Mudurnu, artichoke in Darıca/ İzmit/ İstanbul, cucumber in Lagna, baklava in Edirne, “veteran helva” in Edirne Old Palace, shallot/ onion in Gallipoli, köfter/ dried fruit pulp in Egriboz, Albanian sherbet and meat/ roasted meat in Dobruca). It is aimed to create the gastronomic framework of the XVIII.th century Ottoman cuisine in the region from Istanbul to the Thrace-Balkan cities and to have information about the culinary culture of the period.



Keywords

Ottoman cuisine culture, XVIII.th century classical Turkish literature, Istanbul, Edirne, Tırsî.


Gelecek Sayı

Eylül 2025 Sayısı

Dergimizin Eylül 2025'te yayımlanacak olan 22. Sayısı için makale kabulü devam etmektedir.

iletişim: 0505 4342666


  • Adres :Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Osmaniye/TÜRKİYE
    Telefon : 0505 4342666 Faks :
    Eposta : korkutataturkiyat@gmail.com