Çağatay Türkçesi, XV. yüzyıldan, XX. yüzyılın başlarına kadar doğu Türklüğünün konuşma ve yazı dili olmuştur. Çağatay Türkçesi, özellikle XV. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Ali Şir Nevayı·¯’nin yazdığı eserlerle klasik bir edebiyat halini almış ve tüm Türk İslâm aleminde Çağataycaya olan ilgi artmıştır. Bu da Çağatayca sözlüklerin yazılmasına öncülük etmiştir. Bununla birlikte Babur’un ana vatanından uzakta bugünkü Hindistan, Pakistan, Bangladeş, Afganistan ve İran’a kadar olan bölgede Babur İmparatorluğunu kurması, Baburlu hanedanlığının, saray bürokrasinin ve askerî görevlilerin ana dillerinden uzakta yaşamalarına sebep olmuştur. Bunun sonucunda da Hindistan ve çevresinde Türkçeyi öğretmek amacıyla pek çok sözlük ve gramer yazılmıştır. Bu çalışmada Çağatayca sözlüklerdeki mutfak tabirleri tespit edilmiştir. Çalışmada, kaynak olarak Mu?addimetü’l-Edeb, Mu?akemetü’l-Lugateyn, El-Lugatu ?n-Neva?iyye ve ?l-İstişhadatu ?l-Cagata?iyye, Nisab-ı Türkı·¯, Ne?r-?Alı·¯’nin Çağatay Türkçesi Sözlüğü, Feragı·¯’nin Çağatay Türkçesi Sözlüğü, Bedayiü?l-Lugat, Fazlullah ?an Lugatı, Zeban-ı Türkı·¯ (Kelür-name), Nisab-ı ?utbiyye, ?ula?a-yi ?Abbası·¯, Fet?-?Alı·¯ ?acar Lugatı, Lugat-ı Çagatay ve Türkı·¯-yi Os?manı·¯ ve Üss-i Lisan-ı Türkı·¯ adlı Çağatayca sözlükler kullanılmıştır. İlk olarak Çağatayca sözlükler ile ilgili olarak genel bilgiler verilmiştir. Daha sonra tespit edilen mutfak tabirleri ile ilgili sözlük birimler “mutfak araç gereçleri”, “tahıllar”, “meyveler”, “sebze ve bitkiler”, “baharatlar”, “yağlar”, “yiyecek ve içecekler” olarak sınıflandırılmıştır.

Çağatay Türkçesi, Çağatayca, Çağatay Türkçesi sözlükleri, Çağatayca sözlükler.

From the 15th century to the beginning of the 20th century, Chagatai Turkish was the spoken and written language of Eastern Turkic. Chagatai Turkish became a classical literature, particularly in the second half of the 15th century with the works developed by Ali Şir Nevayı·¯, and interest in Chagatai grew throughout the Turkish Islamic world. This resulted in a number of Chagatai dictionaries. In addition, Babur's establishment of the Babur Empire in the region from his homeland to today's India, Pakistan, Bangladesh, Afghanistan and Iran caused the Baburid dynasty, palace bureaucracy and military officials to live away from their native languages. As a result, many dictionaries and grammars were written to teach Turkish in and around India. Kitchen expressions in Chagatai dictionaries were determined in this study. In this study, Mu?addimetü’l-Edeb, Mu?akemetü’l-Lugateyn, El-Lugatu ?n-Neva?iyye ve ?l-İstişhadatu ?l-Cagata?iyye, Nisab-ı Türkı·¯, Ne?r-?Alı·¯’s Chagatai Turkish Dictionary, Feragı·¯’s Chagatai Turkish Dictionary, Bedayiü?l-Lugat, Fazlullah ?an Lugatı, Zeban-ı Türkı·¯ (Kelür-name), Nisab-ı ?utbiyye, ?ula?a-yi ?Abbası·¯, Fet?-?Alı·¯ ?acar Lugatı, Lugat-ı Çagatay ve Türkı·¯-yi Os?manı·¯ ve Üss-i Lisan-ı Türkı·¯ were used as a source. Firstly, general information about Chagatai dictionaries is given. Then, the lexical units related to the identified kitchen expressions are classified as "kitchen tools", "cereals", "fruits", "vegetables and herbs", "spices", "oils", "food and beverages".

Chagatai Turkish, Chagatai, Chagatai Turkish dictionaries, Chagatai dictionaries.