Çocuk Edebiyatına Uyarlanmış Dede Korkut Hikâyeleri’nde Kalıp Sözlerin Dil İçi Çevirisi
(Intralingual Translation of Formulaic Expressions in Dede Korkut Stories Adapted to Children's Literature )

Yazar : Feyza TOKAT    
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2023
Sayı : 12
Sayfa : 1039-1051
Doi : 677
    


Özet

Dede Korkut Hikâyeleri, Türk edebiyatının en önemli eserlerinden biridir. Bu sebeple Dede Korkut Hikâyeleri’nin çocuk edebiyatına uyarlamaları, hikâyelerin günümüz çocukları tarafından okunup anlaşılmasını ve sevilmesini sağlayarak Türk kültürünün gelecek nesillere aktarılmasında önemli bir rol oynar. Tarihî bir metin olan Dede Korkut Hikâyeleri’nin okunup anlaşılabilmesi için dil ve kültür farklılıklardan kaynaklanan engellerin öncelikle dil içi çeviri yoluyla ortadan kaldırılması gerekmektedir. Ancak Dede Korkut Hikâyeleri çocuk edebiyatı için uyarlanacak ise, dil içi çevirisi yapılan bu taslak metnin dil ve anlatımı da çocukların seviyesine uygun hâle getirilmelidir. Hikâyelerin geniş söz varlığını oluşturan unsurlardan biri de dil ve kültür mirasının aktarımını sağlayan, anlatımı zenginleştiren kalıp sözlerdir. Bu sebeple Dede Korkut Hikâyeleri çocuk edebiyatına uyarlanırken çocuk okurun metin boyunca devamlı karşılaşacağı kalıp sözlerin dil içi çevirisi önemlidir. Bu çalışmada kapağında veya ön sözünde kitabın ilköğretim öğrencileri, çocuklar veya 100 Temel Eser için olduğu belirtilmiş 19 Dede Korkut Hikâyeleri kitabındaki “boy boyladı soy soyladı”, “görelüm hanum ne soylamış” kalıp sözlerinin dil içi çevirileri üzerinde durulmuştur. Bu hikâyeler incelendiğinde bu kalıp sözlerine bazı eserlerde hiç yer verilmediği, bazı eserlerde ise açıklama yapılmadan yer verildiği veya bu kalıp sözlerin dil içi çevirisinde anlamını tam olarak yansıtmayan kelimelerin tercih edildiği görülmüştür. Çalışma sonunda tarihî bir metin olan Dede Korkut Hikâyeleri’nin çocuk edebiyatına uyarlamalarında tekrarlanan kalıp sözlerin çocuğun anlayabileceği hâle getirilmesi için metin değiştirim yöntemlerinden genişletme yöntemi önerilmiştir.



Anahtar Kelimeler

Çocuk edebiyatı, metin uyarlama, Dede Korkut Hikâyeleri, dil içi çeviri, kalıp söz.



Abstract

Dede Korkut Stories are one of the most important works of Turkish literature. Therefore, adaptations of Dede Korkut Stories to children's literature play an important role in transferring Turkish culture to future generations by ensuring that the stories can be understood and beloved by being read by the children of the modern era. For the Dede Korkut Stories, which are historical manuscripts, to be read and understood by today's readers, the barriers arising from language and cultural differences must first be removed through intralingual translation. However, if Dede Korkut Stories are to be adapted for children's literature, the language and expression of this draft text translated into language should be adapted to the level of children. One of the elements that make up the wide vocabulary of the stories is the formulaic expressions that enable the transfer of language and cultural heritage and enrich the storytelling. Therefore, intralingual translation of the formulaic expressions that the child reader will constantly encounter throughout the text is important when adapting Dede Korkut Stories to children's literature. In this study, intralingual translations of “boy boyladı ?oy ?oyladı” and “görelüm ?anum ne ?oylamış” formulaic expressions in 19 Dede Korkut Stories, in which it is stated on the cover or preface of the book that the book is for primary school students, for children or a book from the Turkish Ministry of Education 100 Basic Literary Works, are emphasized.When these stories were examined, it was seen that these formulaic expressions were either included without any explanation, were not included at all, or words that did not fully reflect the meaning of these formulaic expressions were preferred. At the end of the study, the extension method, which is one of the text replacement methods, is proposed in order to make the repeated phrases in the children's literature adaptations of Dede Korkut Stories, which is a historical text, in a way that the child can understand.



Keywords

Children's literature, text adaptation, Dede Korkut Stories, ıntralingual translation, formulaic expressions.


Gelecek Sayı

Eylül 2025 Sayısı

Dergimizin Eylül 2025'te yayımlanacak olan 22. Sayısı için makale kabulü devam etmektedir.

iletişim: 0505 4342666


  • Adres :Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Osmaniye/TÜRKİYE
    Telefon : 0505 4342666 Faks :
    Eposta : korkutataturkiyat@gmail.com