Türk-İslam sanat eseri kimliği taşıyan ve kültür varlığı olarak tescil edilmiş tarihi Anadolu camileri, yapıya doğrudan bağlı bulunan (kubbe, kubbe kasnağı, mihrap, pencere alınlık-köşelik vb.) veya yapıda harici yer alan (minber, vaaz kürsüsü, kandil, halı-kilim, el yazmaları vb.) pek çok tezyini unsurun sergilendiği asli müzeler niteliğindedir. Bu kimliksel ve sanatsal unsurların en dikkat çekici öğelerinden biri ise alçı mihraplardır. Alçı mihraplar, Anadolu’nun kadim şehirlerinden olan Kastamonu’daki camilerde de çokça kullanılmıştır. İbadet yönünü belirleyen, simgesel anlam taşıyan ve kültür varlığı niteliğinde olan bu mimari ve sanatsal unsurların, sahip olduğu değerlerini koruyarak gelecek kuşaklara aktarılması oldukça önemlidir. Çalışma kapsamında, Kastamonu merkezde bulunan ve kültür varlığı olarak tescillenmiş camilerde yer alan geometrik süslemeli altı adet alçı mihrap örnek olarak belirlenmiştir. Bu örnekler ait oldukları camilerin tarihi geçmişi ve yapısal planı, mihrabın yapı içindeki konumu ve tezyini desen analizi bakımından değerlendirilmiştir. Ayrıca günümüzdeki korunmuşluk durumları bakımından belgelenmiştir. Söz konusu değerlendirme ve belgeleme ile incelenen mihrapların mevcut korunmuşluk durumları ve Türk-İslam süsleme sanatı bağlamında korunmasına ve belgelenmesine katkı sunulması amaçlanmıştır.

Kastamonu, alçı mihrap, geometrik tezyinat, Türk İslam sanatı, kültür varlığı koruma.

Historical Anatolian mosques bearing the identity of Turkish-Islamic artworks and registered as cultural assets include numerous decorative elements either directly attached to the structure (dome, dome drum, mihrab, window lintels and corners, etc.) or external to the structure (minbar, pulpit, oil lamp, carpet-rug, manuscripts, etc.). One of the most striking elements of this identity and artistic expression is gypsum mihrabs. Gypsum mihrabs have also been widely used in mosques in Kastamonu, one of Anatolia's ancient cities. It is crucial to preserve the value of these architectural and artistic elements, which determine the direction of worship, carry symbolic meaning, and constitute cultural assets, and to pass them on to future generations. Within the scope of this study, six examples of gypsum mihrabs with geometric decorations located in the centre of Kastamonu were selected. These examples were evaluated in terms of the historical background and structural plan of the mosques to which they belong, the position of the mihrab within the structure, and the analysis of the decorative patterns. Their state of preservation was documented. Thus, it was aimed to contribute to the preservation and documentation of the mihrabs.

Kastamonu, gypsum mihrab, geometric design, Turkish-Islamic art, cultural heritage preservation.