Osmanlı Devleti kurulduktan kısa bir süre sonra donanma inşa ederek denizcilik faaliyetlerine başladı. Kendisinden önce Anadolu'da deniz ticaretiyle uğraşmış Bizans, Anadolu Selçuklu ve Türk beyliklerinin deneyim ve mirasını bu amaçla kullanmakta bir sakınca görmedi. Donanmanın kuruluşundan 17. yüzyıl sonuna kadar başlıca savaş gemileri kadırgalardır. Osmanlı donanması aslında kadırga döneminde doğmuş ancak 18. yüzyılda kalyon dönemine yetişmeyi başarmıştır. Çağın gerektirdiği özelliklerde her türlü savaş gemisini inşa edebilecek yetenek ve bilgiye sahiptir. İhtiyaç duyduğu hammadde ve iş gücünü büyük ölçüde kendi yerli kaynaklarından karşılayarak rakiplerine göre bağımsız bir politika izleyebilmiştir. Kalyonların inşası kadırgalara ve diğer gemi tiplerine göre hem daha fazla malzeme hem de daha fazla masraf gerektirmektedir. Ayrıca uzman işgücüne olan ihtiyaç diğer gemilere göre daha fazla olmuştur. Bu nedenle donanmanın kereste, kürek, direk, tel, demir ve yelken bezi gibi inşaat malzemelerine olan ihtiyacı muazzam bir şekilde artmıştır. Daha önce bunları sağlamak için kurulan sistem yetersiz kalmış, mevcut kaynaklar üzerindeki baskı artmış ve genel ihtiyacı karşılayamaz hale gelmiştir. Bu durum yeni kaynaklara başvurmayı zorunlu kılmıştır. Osmanlı donanması kıyıların savunulmasından deniz savaşlarına kadar geniş bir yelpazede birçok görev yapmıştır. Bu görevlerdeki başarısı devletin siyasi, askeri, ticari ve sosyal konulardaki kararlarını etkilemiştir. Donanma ne kadar güçlüyse devlet de rakiplerine karşı kendini o kadar güçlü hissederdi. Donanmayı anlamak onun bu konudaki kararlarının daha iyi anlaşılmasını sağlayacaktır. Donanmayı anlamak için her şeyden önce onun inşası ve donanımının anlaşılması gerekir. Bu çalışmada bu konular genel hatlarıyla ele alınmıştır.

Osmanlı donanması, Kalyon, Osmanlı Devleti, 18. yüzyıl, Tersane.

Osmanlı Devleti kuruluşundan kısa bir süre sonra donanma inşaatı ile denizcilik faaliyetlerine başlandı. Kendisinden önce Anadolu'da denizcilikle uğraşan Bizans, Anadolu Selçuklu ve Türk beyliklerinin bu teknolojik tecrübesi ve mirasını bu amaçla kullanmakta bir kusur görmemiştir. Donanmanın döneminin 17. yüzyıl sonlarına kadar asıl savaş gemisi kadırgalardır. Esasen Osmanlı donanması kadırga dönemi içine doğmuş ancak 16649-1669 Girit Savaşı'ndan sonra alınan dersler sonuç olarak kalyon ağırlıklı bir donanma formasyonuna doğru evirilmiştir. Esasen kalyon, daha önce ekipmanda daha çok nakliye için kullanılırken onun kadırgaya kıyasla daha yavaş olması, inşasının masraflı oluşu, Akdeniz'in iklim şartlarında daha az uygun olması ya da baskın ve takip faaliyeti için ağır kalması onun bir süre sonra geri plana düşerek gemi tipi konumunda kalmasını engellemiştir. Ancak Akdeniz'de İspanyolların ve Venediklilerin bu tür gemileri yoğun olarak kullanarak Osmanlı donanmasında yol göstericisi oldu. O, çağın gidişatına sahip her türlü savaş gemisini inşa etme yeteneği ve özelliklerine sahiptir. Bunun için ihtiyaç duymuş olduğu hammadde ve iş gücü de büyük ölçüde kendi yerli kaynaklarından karşılayarak rakiplerine kıyasla bağımsız bir politika izlemiştir. Kalyonların inşası kadırga ve diğer gemi türlerine göre hem daha fazla malzeme hem de daha fazla masraf gerekiyordudu. Ayrıca uzman iş gücü seçenekleri diğer gemilerden daha fazlaydı. Bu sayede donatımın kereste, seren, sütun, tel, demir ve yelken bezi gibi inşaat malzemelerine olan görünümü olağanüstü derecede arttı. Bunların temini için daha önce kurulmuş olan sistemin yetersiz kalması, mevcut kaynaklardaki baskıyı artırmaya ve genel ihtiyaçları karşılayamaz hale geldi. Bu da yeni kaynaklara başvurmayı zorunlu hale getirdi. Osmanlı askeri kıyılarının savunulmasından deniz savaşlarına varıncaya kadar geniş bir yelpazede birçok görev ifa etmişti. Bu operasyonlardaki siyasi, askeri, ticari ve sosyal parametrelerdeki kararlara etki etmiştir. Donanma güçlü olduğu ölçüde devlet rakiplerine karşı kendini güçlü hissetmiştir. Donanımın bilgisi onun bu konuda vermiş olduğu kararların daha iyi anlaşılmasını sağlayacak. Donanımın bilgisi ise en başta onun inşa ve donatımının kapsamlılığını gerektirir. Bu konunun genel çizgileriyle bu konulara değinilmiştir.

Osmanlı donanması, Kalyon, Osmanlı Devleti, 18. yüzyıl, Tersane.