One of the traditional Turkish theater's dramatic performing skills, known as "theatrical village plays," is currently being neglected and forgotten. The theatrical village plays, a mix of Central Asian and Anatolian cultural influences, have multiple purposes within the societies where they originate. The primary function of these dramatic plays in rural life is to provide entertainment, largely due to the inclusion of humorous aspects. In this study, which aims to examine humor through examples selected from village theatrical plays that reflect prominent aspects of Turkish folk humor, humor theories frequently employed in humor studies and the method of analysis have been preferred. The study is based on the Superiority Theory of humor, and the humorous elements in village performances were analyzed using the method of textual analysis within the framework of this theory. The Superiority Theory attributes humor to the pleasure derived from the superiority of one individual over another in a weaker position. According to this theory, people laugh when they feel superior to others. It was observed that humor fitting this theory, which focuses on a rather primal emotion, is frequently used in village performances. In the village theatrical performances analyzed in this study, humor is generated by belittling certain characters, the superiority of the knowledgeable over others, pitiful or deceived characters, imitations of those with physical or mental deficiencies, and various penalty games (particularly during the “bride procession” scenes), all of which portray one party as inferior to the other players and/or audience, allowing the audience to feel superior. It was found that the frequent use of farce elements in village performances is no coincidence, and that the pleasure derived from the sense of superiority that makes the audience laugh is influenced by the fact that the source of these plays is rooted in ritual origins and carries traces from the early stages of society.

Humor, theatrical village plays, traditional Turkish theater, superiority theory of humor.

Geleneksel Türk tiyatrosunun günümüzde unutulmaya yüz tutan dramatik nitelikli gösteri sanatlarından birisi “köy seyirlik oyunları”dır. İçerik bakımından hem Orta Asya hem Anadolu kültüründen izler taşıyan köy seyirlik oyunları, teşekkül ettiği toplumda birçok işlevi yerine getirir. Bu dramatik nitelikli oyunların içerdiği mizah ögeleri sayesinde kırsal yaşamdaki en önemli işlevi ise eğlence işlevidir. Türk halk mizahının belirgin örneklerini taşıyan köy seyirlik oyunlarından seçilen örnekler üzerinden söz konusu mizahı incelemeyi amaçlayan bu çalışmada mizah araştırmalarında sıklıkla kullanılan mizah kuramları ile tahlil yöntemi tercih edilmiştir. Çalışmada mizah kuramlarından Üstünlük Kuramı esas alınmış ve köy seyirlik oyunlarında yer alan mizahi unsurlar, bu kuram çerçevesinde metin analizi yöntemiyle tahlil edilmiştir. Üstünlük Kuramı; komik olanı, üstünün zayıf durumdakinin içinde bulunduğu zayıflıktan duyduğu hazza dayandırır. Bu kurama göre insan, kendisini karşısındakinden üstün hissettiği anlarda güler. Oldukça ilkel bir duyguya odaklanan bu kurama uygun olan mizahın köy seyirlik oyunlarında sıklıkla kullanıldığı görülmüş; bu çalışmada incelenen köy seyirlik oyunlarında belli tiplerin aşağılanması, bilgi sahibi olanın bu sayede sağladığı üstünlük, sefil ve kandırılan tipler, fiziksel veya mental eksiklikleri olan taklitler ve -özellikle gelin alma sırasında oynanan-çeşitli cezalı oyunların içeriğinde bir tarafı öteki oyunculardan ve/veya seyircilerden aşağı göstererek seyirciye kendisini üstün hissettirme yoluyla mizah üretildiği tespit edilmiştir. Özellikle fars güldürü ögelerinin yoğun olarak kullanıldığı tespit edilen köy seyirlik oyunlarında üstünlük duygusunun yarattığı hazzın izleyicileri güldürdüğü pek çok örneğe rastlanmasının bir tesadüf olmadığı, bunda oyunların beslendiği kaynağın ritüel kökenli olmasının ve toplumun ilkel dönemlerinden izler taşımasının etkileri olduğu tespit edilmiştir.

Mizah, köy seyirlik oyunları, geleneksel Türk tiyatrosu, üstünlük kuramı.